သံလွင်ခက်
ဧပြီ ၂၈၊ ၂၀၂၃။
သတင်းမီဒီယာများကို စတုတ္ထမဏ္ဏိုင်ဟု ခေါ်ဆိုကြပြီး သတင်းသမားများ၏ တာဝန်မှာ အမှန်တရားကို ပြည်သူများထံ အစီရင်ခံရခြင်းဖြစ်သည်။
အာဏာသိမ်းသည့်အချိန်ကစ၍ မြန်မာသတင်းသမားများသည် စောင့်ကြည့်ခံရမှု၊ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်း ထောင်ချခံရမှုများကို ရင်ဆိုင်နေရသည်။ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းပြီး နောက်ဆက်တွဲ ကြီးလေးသော ပြစ်မှုပြစ်ဒဏ်များနှင့်အတူအသက်ဆုံးရှုံးရသည့် အခြေအနေများအထိ ရှိလာသည်။
အာဏာသိမ်း၂ နှစ်တာကာလအတွင်း Mizzima၊ DVB၊ 7 Days နှင့် Myanmar Now အပါအဝင် သတင်းဌာန ၁၄ ခုကို စစ်ကောင်စီက ထုတ်ဝေခွင့် ရပ်ဆိုင်းခဲ့သည်။
ထို့ပြင် လက်ရှိအချိန်အထိ သတင်းသမား ၇၇ ယောက် ဖမ်းဆီးခံထားရဆဲဖြစ်သလို လေးဦးသည် စစ်တပ်၏ပစ်ခတ်မှုကြောင့် သေဆုံးခဲ့ရသည်ဟု နယ်စည်းမခြားသတင်းသမားများအဖွဲ့ RSF က ထုတ်ပြန်ထားသည်။ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရသည့် သတင်းသမားများသည် သတင်းမီဒီယာဥပဒေနှင့် အရေးယူခံရခြင်း မဟုတ်ဘဲ အကြမ်းဖက်မှုတိုက်ဖျက်ရေးဥပဒေ၊ မတရားအသင်းဆက်သွယ်ရေးဥပဒေများဖြင့် တရားစွဲဆိုခံနေရသည်။
အာဏာသိမ်းသက်တမ်း ၂ နှစ်ကျော်လာသည့်အချိန်တွင် နောက်ဆက်တွဲ သက်ရောက်မှုများနှင့်အတူ သတင်းသမားအများစုသည် အလုပ်ပြောင်းလဲလုပ်ကိုင်ခြင်းနှင့် ပြောင်းရွှေ့အခြေချနေထိုင်မှုများ ရှိလာသည်။
သတင်းမီဒီယာလုပ်ငန်း ဆက်လက်လုပ်ကိုင်လိုသူ အများစုမှာမူ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများအထိ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်အလုပ်လုပ်ကိုင်နေကြရသည်။ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများတွင် တရားမဝင် ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်ရသည့် လုံခြုံရေးသည်လည်း ထင်သလောက် မလွယ်ကူလှပေ။
လုံခြုံရေးစိန်းခေါ်မှုများကြားမှ သတင်းမီဒီယာသမားများသည် နေထိုင်စားသောက်ရေး လုံလောက်ရန် လုပ်ခလစာစိန်ခေါ်မှုများလည်းရှိနေသည်။
အခြားနိုင်ငံများကို တရားမဝင် ရွှေ့ပြောင်းသွားလာနေထိုင်ပြီး စာနယ်ဇင်းလုပ်ငန်း လုပ်ကိုင်နေသူများ လိုအပ်သည့် အထောက်အထားကဒ်များကို မီဒီယာတိုက်အများစုက စွမ်းဆောင်ပေးနိုင်ခြင်းမရှိဘဲ လုပ်ခလစာဖူလုံမှုသည်လည်း အလှမ်းဝေးနေဆဲ ဖြစ်သည်။
နေ့စဉ်နှင့်အမျှ တိုက်ပွဲများကြား ဒေသခံနေအိမ်များမီးရှို့ခံရမှု၊ စစ်ဘေးတိမ်းရှောင်ရမှုများကို မြင်တွေ့ကြားသိပြီးတင်ဆက်ရေးသားနေရသူများ၏ စိတ်ခံစားမှုများသည် မွန်းကြပ်နေသည်ဟု သတင်းထောက်များက ပြောသည်။
စိတ်မချမ်းမြေ့ဖွယ် သတင်းများကြားထဲ ပိတ်ရက်မရှိ အလုပ်ချိန်များနေမှုများသည် ကိုယ်ရောစိတ်ပါ ပင်ပန်းခဲ့ရသည်ဟု သတင်းထောက်အမျိုးသမီးတစ်ဦးက ဆိုသည်။
“သတင်းတိုက်တွေဘက်က လုပ်ခလစာကို သူတို့ စိတ်ကြိုက်ပဲ ပေးနေတာ။ တောင်းဆိုလို့လည်း မရဘူး။ မလိုက်လျောပေးလည်း သူတို့ ဘာလုပ်နိုင်မှာလဲဆိုပြီး အဲဒီလို ပုံစံမျိုးတွေ ရှိတယ်။ ခေါင်းပုံဖြတ်ခံရတာမျိုးတွေလည်း ရှိတယ်။ ထွက်မယ်ဆိုရင်တောင် အလုပ်သမားကဒ်တွေ လုပ်ပေးထားတာကို တိုက်ကို ပြန်ပေးရမယ်လို့ခြိမ်းခြောက်တယ်။ ကိုယ့်မှာ ရွေးချယ်စရာ မရှိဘူး။ မလုပ်ချင်လည်း ဆက်လုပ်နေရတာပဲ” ဟု ၎င်းက ပြောသည်။
ပြည်ပနိုင်ငံမှာဖြစ်စေ၊ပြည်တွင်းမှာဖြစ်စေ သတင်းသမားများအနေဖြင့် အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းများ ရှားပါးပြီး လုပ်အားနှင့် လစာ မညီမျှမှုများသည် ကောင်းမွန် အရည်အသွေးရှိသည့် သတင်းများကို ယုတ်လျော့စေသည်ဟု အယ်ဒီတာတစ်ဦးက မှတ်ချက်ပြုသည်။
ပြည်ပနိုင်ငံများရောက် သတင်းသမားများထက် မြန်မာပြည်တွင်းမှာ ရှိသည့် သတင်းသမားများ၏ လုံခြုံရေးခြိမ်းခြောက်ခံရမှုကလည်းနှစ်ဆမြင့်တက်လာသည်။
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု နယူးယောက်အခြေစိုက် သတင်းသမားများကာကွယ်ရေးကော်မတီ CPJ က သတင်းသမားများကို ဖမ်းဆီးပြီးနောက် သေဆုံးမှုများအတွက် ရာဇဝတ်မှုကနေ ပြစ်ဒဏ်ကင်းလွတ်နေသည့် နိုင်ငံ ၁၁နိုင်ငံတွင် မြန်မာနိုင်ငံကိုပါ ထည့်သွင်းဖော်ပြထားသည်။
သို့သော် သတင်းသမားများမှာ အသက်အန္တရာယ် ခြိမ်းခြောက်မှုနှင့် အခြားစိန်ခေါ်မှုများကြားမှ ယနေ့အချိန်အထိပြည်သူများဆီ သတင်းအချက်အလက်များဖြင့် ပေါင်းကူးပေးနေကြဆဲဖြစ်သည်။
ပြည်တွင်းမှာ ရှိနေသည့် ရှမ်းပြည်နယ်အခြေစိုက် ရွှေဖီမြေသတင်းဌာန အယ်ဒီတာတစ်ဦးက “ကျွန်တော်တို့အခြေစိုက်တဲ့ ရှမ်းပြည်က နေရာတော်တော်များများက ဖုန်းလိုင်းတွေ မရကြဘူး။ ပြည်တွင်းမှာပဲ နေမယ်ဆိုရင်မြေပြင်သတင်းတွေ ပိုရနိုင်တယ်လို့ ယူဆတယ်ပေါ့နော်။ ခရီးသွားရင်တောင် စစ်ကောင်စီဘက်က ဘယ်အချိန်စောင့်ဖမ်းမလဲ။ ဘယ်အချိန် ကျွန်တော်တို့ဆီ ဗုံးလာကြဲမလဲဆိုတာတော့ စိုးရိမ်ရတာပေါ့” ဟု လက်ရှိ ကြုံတွေ့နေသည့် အခြေအနေကို ဆိုသည်။
စစ်ကောင်စီက သတင်းသမားများကို ဖမ်းဆီးရိုက်နှက်ပြီး လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာအကြမ်းဖက်မှုများ ကျူးလွန်နေခြင်းကို နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်းများက အရေးယူပေးရန် လွတ်လပ်သော ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခြင်း Free Expression Myanmar က ပြီးခဲ့သည့် နှစ်ကုန်ပိုင်းတွင် တောင်းဆိုခဲ့သည်။
တော်လှန်ရေးခရီးအတွင်း စစ်ကောင်စီကျူးလွန်ခဲ့သည့် ပြစ်မှုများကို မှတ်တမ်းယူနေသည့် သတင်းထောက်များသည် ပုန်းရှိုးကွယ်ရှိုး သက်စွန့်ဆံဖျား လုပ်ဆောင်နေရသည်ဟု ဓါတ်ပုံသတင်းထောက် ကိုထွန်းကျော်ကဆိုသည်။
၂၀၁၄ ခုနှစ် မတ်လတွင် ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်က အတည်ပြုခဲ့သည့် သတင်းမီဒီယာဥပဒေတွင် သတင်းသမားတစ်ဦးအနေဖြင့် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်း၏ ဖမ်းဆီးခြင်းမှ ကင်းလွတ်ခွင့် ရှိပြီး သတင်းနှင့် သက်ဆိုင်သည့်ပစ္စည်များကို သိမ်းဆည်းခြင်း မပြုလုပ်ရဟု ပြဌာန်းထားသည်။
NLD အစိုးရလက်ထက်က ဖွဲ့စည်းခဲ့သည့် သတင်းမီဒီယာကောင်စီကိုလည်း စစ်တပ်က ပယ်ဖျက်ခဲ့ပြီး အငြိမ်းစားအရာရှိကြီးများအပါအဝင် စစ်တပ်ထောက်ခံသူများဖြင့် ကောင်စီသစ်ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။
အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းတွင်တော့ စစ်ကောင်စီသည် သတင်းမီဒီယာဥပဒေကို လေးစားလိုက်နာမှု မရှိသည့်အပြင် သတင်းထောက်များကိုလည်း ပုဒ်မ အမျိုးမျိုးတပ် တရားစွဲဆိုကာ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်များကို ပိတ်ပင်ခဲ့သည်။
အကြပ်အတည်းကာလကို တန်းတူရင်ဆိုင်နေရသည့် အချိန် သတင်းသမားများအပေါ် ထိရောက်သည့် ကာကွယ်မှုမျိုးကို ပြည်တွင်းရော ပြည်ပအဖွဲ့အစည်းများက မပံ့ပိုးနိုင်တော့ဟု သတင်းမီဒီယာလုပ်ကိုင်သူများက သုံးသပ်ကြသည်။
လတ်တလော ဖြစ်ပေါ်နေသည့် မြန်မာသတင်းမီဒီယာသမားများ၏ အခက်အခဲစိန်ခေါ်မှုများကို ဖြေရှင်းနိုင်ရန်ကျစ်လစ်ခိုင်မာသည့် မီဒီယာအဖွဲ့အစည်းများ လိုအပ်သည်ဟု Myanmar Women Journalist Network မှအထွေထွေအတွင်းရေးမှူး မတင်ဇာအောင်က ပြောသည်။
ပြင်သစ်အခြေစိုက် နယ်စည်းမခြား သတင်းထောက်များအဖွဲ့၏ ထုတ်ပြန်ချက်အရ မြန်မာနိုင်ငံ၏ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်ဆိုင်ရာ ညွှန်းကိန်းသည် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံပေါင်း ၁၈၀ ထဲ အဆင့် ၁၇၆ တွင် ရှိနေသည်။
ပြည်တွင်းမှာ နေထိုင်သည့် သတင်းသမားများ ဖမ်းဆီးခံရပြီးနောက် သေဆုံးမှုနှင့် ထောင်ချခံရမှုသည် တစ်ကမ္ဘာလုံးအတိုင်းအတာအရ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဒုတိယနေရာတွင် ရှိသည်။
နေထိုင်ရပ်တည်ရေးနှင့် အခွင့်အရေးချိုးဖောက်ခံရမှုများ၊ စိန်ခေါ်မှုများကို ကူညီပေးမည့် အဖွဲ့အစည်းတစ်ခု အမြန်ဆုံးပေါ်ပေါက်စေချင်သည်ဟု သတင်းထောက်အမျိုးသမီးတစ်ဦးက ပြောသည်။
“အာဏာသိမ်းပြီးနောက် သတင်းတိုက်တွေရဲ့ အခွင့်အရေးကို ထိရောက်အောင် ဖြေရှင်းပေးနိုင်တဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေ မရှိတော့ဘူးပေါ့နော်။ တစ်စုံတစ်ရာ ထောက်ပံ့ပေးနိုင်တဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေ ပြန်ဖြစ်လာနိုင်ဖို့ မျှော်လင့်နေမိတာပေါ့” ဟု သူက ပြောသည်။
နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ ဒီမိုကရေစီရှင်သန်ရေးသည် သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်၊ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော် ပြောဆိုခွင့်နှင့် ပြည်သူများ သတင်းအချက်အလက်ရရှိပိုင်ခွင့်ပေါ် များစွာ မူတည်သည်။
လက်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံ၏ အမှောင်ခေတ်ကို ဖြတ်သန်းနေကြသော သတင်းမီဒီယာသမားများအတွက်မှာမူသတင်းအချက်အလက်မှန်ကန်စွာရရှိရေး ကြိုးပမ်းနေရမှုသည် ရှင်ရေးထက်ပင် လေးလံလွန်းလှသည်။
ဓါတ်ပုံ – လမ်းပေါ်ဆန္ဒပြပွဲတွင် သတင်းရယူနေသော သတင်းသမားများ(သံလွင်ခက်)
*****************
အောက်ဖော်ပြပါလင့်တွေမှာ သတင်းမှန်များ လွတ်လပ်မြန်ဆန်စွာ ဖတ်ရှုနိုင်ပါပြီ။
Telegram – > https://t.me/newstlk/859
YouTube -> https://youtu.be/zxRTM_OZtf4
Website -> https://thanlwinkhet.net/?p=3901
Website ->https://eng.thanlwinkhet.net
