အမေရိကန်သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရန့်သည် မဟာဗျူဟာမြောက် သံလိုက်များပြုလုပ်ရာတွင် အထူးအရေးပါသည့် မြေရှားသတ္တုများကို တရုတ်က အနိုင်ယူကာ သန့်စင်နေသည့်အပေါ် စိတ်အနှောင့်အယှက် ဖြစ်နေသည်။
ထိုသံလိုက်များသည် စစ်တပ်နှင့် လေကြောင်းဆိုင်ရာ လုပ်ငန်းများတွင် အသုံးပြုသည့် နည်းပညာမြင့် လက်နက်များနှင့် စစ်ပစ္စည်းများ ဖန်တီးရာတွင် အရေးပါပြီး တရုတ်ကို ထိန်းချုပ်ရန် လိုအပ်သည့် အမေရိကန် စစ်လေယာဉ်များအတွက်လည်း အရေးကြီးသည်။
တရုတ်နိုင်ငံသည် အရှေ့တောင်အာရှရှိ စစ်ဘေးသင့် မြန်မာနိုင်ငံမှ တော်လှန်ရေးတပ်ဖွဲ့များ သိမ်းပိုက်ထားသည့် သတ္တုတွင်းများကို လုံခြုံစေခြင်းဖြင့် ၎င်း၏ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စစ်ဘက်သုံး ဒိုင်စပရိုစီယမ်၊ တာဘီယမ်နှင့် အခြားမြေရှားသတ္တုများအပေါ် လက်ဝါးကြီးအုပ်မှုအား အားကောင်းစေရန် မျှော်လင့်နေပြီး တစ်ချိန်တည်းမှာပင် အာဏာသိမ်းပြီး တက်လာသည့် စစ်အာဏာရှင်ကိုလည်း ပံ့ပိုးမှု မြှင့်တင်နေသည်။
“တရုတ်က ဉာဏ်ကောင်းကောင်းနဲ့ ဝင်လာပြီး ကမ္ဘာ့သတ္တုတွေကို သူတို့က လက်ဝါးကြီး အုပ်လိုက်သလို ဖြစ်သွားတယ်” ဟု ထရန့်က ဩဂုတ်လ ၂၅ ရက်တွင် အခွန်ကိစ္စများ ဆွေးနွေးရင်း သတင်းထောက်များကို ပြောသည်။
မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အမေရိကန်သံရုံးမှ သံရုံးယာယီတာဝန်ခံ ဆူဇန် စတီဗင်ဆင်သည် ဩဂုတ်လ ၁၁ ရက်မှ ၁၃ ရက်အထိ ကချင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းမြို့တော် မြစ်ကြီးနားသို့ သွားရောက်ခဲ့သော်လည်း တောင်တန်းပြည်နယ်ရှိ မြေရှားသတ္တုတွင်းများကို ထိန်းချုပ်ထားသော ကချင်လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော် (KIA) နှင့် တွေ့ဆုံခဲ့ခြင်းမရှိဟု သတင်းများက ဖော်ပြသည်။
သံရုံး၏ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူက “စတီဗင်ဆင်က KIA အရာရှိတွေ သို့မဟုတ် စစ်အစိုးရအဖွဲ့ဝင်တွေနဲ့ ခရီးစဉ်အတွင်း ထိတွေ့ဆက်ဆံခြင်း မရှိခဲ့ပါ” ဟု ပြောခဲ့ကြောင်း သိရသည်။ ဧရာဝတီ သတင်းဌာန ဖော်ပြချက်အရ “ဒီခရီးစဉ်ဟာ တစ်နိုင်ငံလုံးမှာရှိတဲ့ ဒေသခံ လူမှု-စီးပွားရေးအခြေအနေတွေကို ပိုမိုနားလည်စေဖို့အတွက် စတီဗင်ဆင်ရဲ့ ပုံမှန်ခရီးသွားလာမှု တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းသာ ဖြစ်ပါတယ်” ဟု ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူက ပြောသည်။
တရုတ်က ကမ္ဘာ့မြေရှားသတ္တုများ၏ ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းကို သန့်စင်ထုတ်လုပ်နေပြီး အမေရိကန်သည် တရုတ်က လွှမ်းမိုးထားသည့် မြန်မာနိုင်ငံမှ ကုန်ကြမ်းများ ရရှိရန်အတွက် လမ်းပိတ်ဆို့ခံထားရသည်။
လန်ဒန်အခြေစိုက် ပတ်ဝန်းကျင်ရေးရာ စောင့်ကြည့်လေ့လာရေးအဖွဲ့ Global Witness က “မြန်မာနိုင်ငံဟာ အခုအခါ ကမ္ဘာမှာ မြေရှားသတ္တုတွေရဲ့ အကြီးဆုံးအရင်းအမြစ်တစ်ခု ဖြစ်နေပါပြီ” ဟု ပြောသည်။
“အမေရိကန်မှာ အလုပ်လုပ်နေတဲ့ မြေရှားသတ္တုတွင်းတစ်ခုရှိပေမဲ့ မြေရှားသတ္တုတွေကို ခွဲထုတ်နိုင်တဲ့ စွမ်းရည်မရှိတဲ့အတွက် ကုန်ကြမ်းတွေကို သန့်စင်ဖို့ တရုတ်ကို ပို့ရပါတယ်” ဟု ဗြိတိန်အသံလွှင့်ကော်ပိုရေးရှင်း (BBC) က ဖော်ပြခဲ့သည်။
“အမေရိကန်မှာ မြေရှားသံလိုက်ထုတ်လုပ်တဲ့ ကုမ္ပဏီတွေ ရှိခဲ့ဖူးပါတယ်။ ၁၉၈၀ ပြည့်လွန်နှစ်တွေအထိ အမေရိကန်ဟာ မြေရှားသတ္တုအများဆုံး ထုတ်လုပ်သူဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ တရုတ်က ကြီးမားတဲ့ ထုတ်လုပ်မှုပမာဏနဲ့ ကုန်ကျစရိတ်နည်းပါးမှုတို့ကြောင့် လွှမ်းမိုးလာတဲ့အခါမှာ ဒီကုမ္ပဏီတွေဟာ ဈေးကွက်ကနေ ထွက်ခဲ့ကြပါတယ်” ဟု BBC က ဖော်ပြထားသည်။
တရုတ်အစိုးရအနေဖြင့် တရုတ်ငွေကြေး၊ နိုင်ငံရေးစည်းရုံးမှုနှင့် မြန်မာနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်းနှင့် အရှေ့ပိုင်း တောင်တန်းဒေသများအပေါ် စစ်တပ်၏ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုများက မြေရှားသတ္တုများ တူးဖော်နေသည့် တော်လှန်ရေးအဖွဲ့များကို နောက်ဆုံးတွင် ငြိမ်းချမ်းရေးဘက် ဦးတည်စေပြီး သတ္တုတူးဖော်ရေးလုပ်ငန်းများကို ပိုမိုလုံခြုံစေရန်အတွက် မျှော်လင့်နေသည်။
ပြီးခဲ့သည့်နှစ်အနည်းငယ်အတွင်း အမေရိကန်နှင့် စစ်ကောင်စီတို့အကြား ဆက်ဆံရေး တင်းမာလာမှုကြောင့် တရုတ်နှင့် ရုရှားတို့က စစ်ကောင်စီကို လက်နက်များ၊ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများနှင့် နိုင်ငံတကာဖိုရမ်များတွင် သံတမန်ရေးအရ ထောက်ခံမှုများ တိုးမြှင့်ပေးခဲ့သည်။
တရုတ်စွမ်းအင်ကုမ္ပဏီများကတော့ ယခုအခါ မြန်မာ၏ ဈေးကြီးသော လောင်စာဆီကုန်ကျစရိတ်များကို သက်သာစေရန်အတွက် နေရောင်ခြည်၊ လေ၊ ရေအားလျှပ်စစ်နှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့များကို ထောက်ပံ့ပေးနေသည်။
တရုတ်သည် မြန်မာ့မြေရှားသတ္တုအများစုကို နှစ်ပေါင်းများစွာ ထုတ်ယူရာတွင် အကူအညီပေးခဲ့သော်လည်း ၂၀၂၄ ခုနှစ်တွင် တော်လှန်ရေးတပ်ဖွဲ့များက သတ္တုတွင်းအချို့ကို သိမ်းပိုက်လိုက်သောအခါ တရုတ်၏ ချုပ်ကိုင်မှုလည်း လျော့ရဲသွားခဲ့သည်။
“မြန်မာနိုင်ငံက ထွက်တဲ့ မြေရှားသတ္တုတွေ (HREE) အများစုဟာ တရုတ်နဲ့နယ်စပ်က ကချင်ပြည်နယ်ကနေ ဖြစ်ပါတယ်” ဟု Global Witness က ဆိုထားသည်။
“ကမ္ဘာ့မြေရှားသတ္တုထောက်ပံ့မှုရဲ့ ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းနီးပါးကို ထိန်းချုပ်၊ သန့်စင်၊ ထုတ်လုပ်ပြီး စုဆောင်းထားတဲ့ တရုတ်ဟာ မြန်မာနိုင်ငံမြောက်ပိုင်း နယ်စပ်ဒေသတွေကနေ ကုန်ကြမ်းတွေရဲ့ အရေးပါတဲ့ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုကို အချိန်အတော်ကြာ ရယူနေပါတယ်” ဟု ထိုင်းအခြေစိုက် Institute for Strategy and Policy မှလည်း ဇူလိုင်လ ၁၁ ရက်နေ့တွင် ပြောဆိုခဲ့သည်။
“ဂြိုလ်တုရုပ်ပုံတွေအရ ကချင်ပြည်နယ်၊ အဓိကအားဖြင့် ချီဖွေမြို့နယ်နဲ့ မိုးမောက်မြို့နယ်တွေမှာ သတ္တုတွင်းနေရာ ၃၇၀ လောက်ရှိတာကို ပြသနေပါတယ်” ဟု ထိုအဖွဲ့အစည်း၏ “မြန်မာ့မြေရှားသတ္တုများ- အရေးပါသော ဓာတ်သတ္တုများ၏ နောက်ကွယ်မှ ငိုသံများ” အမည်ရှိ အစီရင်ခံစာတွင် ဖော်ပြထားသည်။
အချက်အလက်များအရ မြန်မာနိုင်ငံကနေ တရုတ်ကို မြေရှားသတ္တုတင်ပို့မှုသည် ပြီးခဲ့သော လေးနှစ်အတွင်း အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၃.၆ ဘီလီယံကျော် ရှိခဲ့ပြီး ၎င်းမှာ ၂၀၂၁ ခုနှစ် အာဏာမသိမ်းခင် ကာလထက် ၅ ဆကျော် ပိုများသည်ဟုလည်း ထုတ်ဖော်ပြထားသည်။ဗဟိုစစ်အုပ်ချုပ်ရေးမှ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရရှိရေးအတွက် ကာလရှည်ကြာတိုက်ပွဲဝင်ခဲ့သည့် လူနည်းစု တိုင်းရင်းသား ကချင်လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော် (KIA) သည် ၂၀၂၄ ခုနှစ်တွင် မြန်မာ့အဖိုးတန်ဆုံး မြေရှားသတ္တုတွင်းများကို ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့သည်။
မအောင်မြင်ခင်က တရုတ်၏ အစိုးရပိုင် China Rare Earth Group သည် စစ်ကောင်စီနှင့် ပူးပေါင်းကာ ကချင်ပြည်နယ်ရှိ သတ္တုတွင်းများမှ တရုတ်သို့ သတ္တုတူးဖော်ရေးနှင့် တင်ပို့မှုများကို ဆောင်ရွက်ခဲ့ပြီး နည်းပညာဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်များကို ကြီးကြပ်ရန်အတွက် တရုတ်ကျွမ်းကျင်သူများကို ပံ့ပိုးပေးခဲ့သည်။
ယခုအခါ တရုတ်သည် KIA နှင့် ပိုမိုတိုက်ရိုက်ဆက်ဆံရမည်ဖြစ်ပြီး လက်ရှိစစ်ကောင်စီကို ထောက်ခံနေရင်းပင် ထို KIA တပ်ဖွဲ့ဝင်များထံသို့ ဘီလီယံနှင့်ချီသော ဒေါ်လာများ ပေးပို့ကာ စစ်ကောင်စီကို ဆန့်ကျင်တိုက်ခိုက်ရေးအတွက် အားပေးရဖွယ်ရှိသည်။
သို့သော်လည်း အနာဂတ်တွင် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး သဘောတူညီချက်တစ်ခု ပေါ်ပေါက်လာပါက တရုတ်၏ ကုန်ကြမ်းများအတွက် ပေးချေငွေများကို ကချင် KIA အဖွဲ့များနှင့် မြန်မာအစိုးရကြား ပိုမိုမျှတစွာ ခွဲဝေနိုင်မည်ဖြစ်သည်။
အမေရိကန်အနေဖြင့် ရှားပါးမြေသတ္တုတွင်းများသို့ ဝင်ရောက်လိုပါက KIA နှင့် လက်ရှိ အာဏာသိမ်းထားသည့် စစ်ကောင်စီ နှစ်ဖက်စလုံးနှင့် တိုက်ရိုက်ဆက်ဆံရမည်ဖြစ်သည်။ ကချင်ပြည်နယ်သည် မြန်မာ၏ မြောက်ဘက်ဆုံးထိပ်ပိုင်းဖြစ်ပြီး တရုတ်၊ အိန္ဒိယတို့နှင့် နယ်နိမိတ်ချင်း ထိစပ်နေသည်။ ကချင်ပြည်နယ်မှ အမေရိကန်သို့ တင်ပို့ရန် သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးလမ်းကြောင်းများကို လုံခြုံစေရန်မှာ ပြဿနာများစွာရှိနိုင်သည်။
လက်ရှိတွင် မြန်မာနိုင်ငံရှိ ကချင်၊ ရှမ်းနှင့် ဝဒေသရှိ သတ္တုတွင်းများမှ လတ်ဆတ်သော၊ မသန့်စင်ရသေးသည့် မြေရှားသတ္တုများကို တရုတ်နိုင်ငံ၏ ကုန်းတွင်းပိတ် တောင်ပိုင်း ယူနန်ပြည်နယ်သို့ ထရပ်ကားများဖြင့် အရှေ့မြောက်ဘက်သို့ မောင်းနှင်ပို့ဆောင်လျက်ရှိပြီး၊ ယင်းအစား သတ္တုတူးဖော်ရေးတွင် လိုအပ်သည့် တရုတ်လုပ် ဓာတုပစ္စည်းများကို မကြာခဏ အလဲအလှယ်ပြုလုပ်လေ့ရှိသည်။
ထိုသတ္တုတွင်းများသည် တောင်ဘက်ခြမ်းများနှင့် တောတွင်းတွင်းနက်များထဲသို့ အမိုနီယမ်နိုက်ထရိတ်နှင့် အခြားအဆိပ်ရှိ ဓာတုပစ္စည်းများကို ထိုးသွင်းကာ ဓာတ်သတ္တုများနှင့် အဖိုးတန်သတ္တုရိုင်းများကို ထုတ်ယူကြသည်။ ထိုသို့ထုတ်ယူမှုကြောင့် မြေဆီလွှာနှင့် မြစ်ချောင်းများကို ပြင်းထန်စွာ အဆိပ်သင့်စေသည်။
အာဆင်းနစ်အပါအဝင် သတ္တုတွင်းများမှ စွန့်ပစ်ပစ္စည်းများသည် သတ္တုတွင်းများအနီးရှိ ကော့၊ မဲခေါင်နှင့် အခြားမြစ်များကို အဆိပ်ရှိသော ရေမြောင်းများအဖြစ် ပြောင်းလဲစေကာ မြန်မာနိုင်ငံနှင့် အောက်ပိုင်း အိမ်နီးချင်း ထိုင်းနိုင်ငံရှိ ပြည်သူများ၏ ကျန်းမာရေးကို ထိခိုက်စေသည်။
မြေရှားသတ္တုများတွင် ဓာတုဗေဒအရ ဆင်တူသည့် ဒြပ်စင် ၁၇ ခု ပါဝင်သည်။ အဆိုပါ ဒြပ်စင်အများစုသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အလွန်ပေါများသော်လည်း ၎င်းတို့ကို သန့်စင်သော ပုံစံဖြင့် တွေ့ရှိရန် မဖြစ်နိုင်သလောက် ရှားပါးသောကြောင့် ရှားပါးသည်ဟု သတ်မှတ်ခံရပြီး ၎င်းတို့ကို ထုတ်ယူသန့်စင်ခြင်းသည် အလွန်ခက်ခဲပြီး ဈေးကြီးသည်။
၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ရွေးကောက်ခံ အရပ်သားအစိုးရကို ဖြုတ်ချပြီး အာဏာသိမ်းခဲ့သည့် စစ်ကောင်စီကို တရုတ်က လက်ခံလိုက်ပြီးနောက် ကမ္ဘာ့ဒိုင်စပရိုစီယမ်နှင့် တာဘီယမ်၏ အနည်းဆုံး ၈၅ ရာခိုင်နှုန်းကို ပိုင်ဆိုင်သည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။ ကချင်ပြည်နယ်သည် ကမ္ဘာ့ဈေးအကြီးဆုံး မြေရှားသတ္တုနှစ်ခုဖြစ်သည့် ဒိုင်စပရိုစီယမ်နှင့် တာဘီယမ်ကို အဓိကထုတ်ယူနေသည့် နေရာဖြစ်သည်။
ဒိုင်စပရိုစီယမ်သည် အလွန်အမင်း သံလိုက်ဓာတ်ရှိသောကြောင့် စစ်ဘက်မှ တန်ဖိုးထားသည့် ပျော့ပျောင်းသော သတ္တုတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ၎င်းကို နျူကလီးယားဓာတ်ပေါင်းဖိုများရှိ ထိန်းချုပ်တံများတွင် နျူထရွန်များကို စုပ်ယူနိုင်သောကြောင့် မကြာခဏ အသုံးပြုလေ့ရှိသည်။ ထို့အပြင် solid-state လေဆာများ၊ လျှပ်စစ်ကားများ၊ လေအားတာဘိုင်များ၊ ကွန်ပျူတာဒေတာဘေ့စ်များနှင့် အခြားပစ္စည်းများတွင်လည်း အပူခံနိုင်ရည်ရှိခြင်းကြောင့် အကျိုးရှိစွာ အသုံးပြုနိုင်သည်။ ဒိုင်စပရိုစီယမ်၏ အမည်သည် “dysprositos” မှ ဆင်းသက်လာပြီး ဂရိဘာသာစကားအရ “ရရှိရန်ခက်ခဲသည်” ဟု အဓိပ္ပါယ်ရသည်။
တာဘီယမ်သည် ဖလူအိုရက်ဆင်မီးသီးများ၊ LEDs များ၊ ရုပ်မြင်သံကြား ဖန်သားပြင်များ၊ ဓာတ်မှန်များ၊ pulsed လေဆာများနှင့် အခြားအလင်းအာရုံခံနိုင်သော စက်ပစ္စည်းများကို အလင်းပေးရာတွင် အထောက်အကူပြုသည့် မြေရှားသတ္တုတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ဒြပ်စင်နှစ်မျိုးစလုံးကို စစ်ဘက်နှင့် လေကြောင်းဆိုင်ရာ အသုံးပြုရန်အတွက် နည်းပညာမြင့် လက်နက်များနှင့် စက်ပစ္စည်းများ ဖန်တီးရန် အမေရိကန်နှင့် အခြားနိုင်ငံများက လိုအပ်ကြသည်။
အိမ်ဖြူတော်က ဧပြီလတွင် “မြေရှားသတ္တုဒြပ်စင်များအပါအဝင် အရေးပါသော သတ္တုဓာတ်များသည် နိုင်ငံတော်လုံခြုံရေးနှင့် စီးပွားရေးခိုင်မာမှုအတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သည်” ဟု ပြောခဲ့သည်။
“သန့်စင်ပြီးသား အရေးပါတဲ့ သတ္တုဓာတ်တွေနဲ့ ၎င်းတို့မှ ဆင်းသက်လာတဲ့ ထုတ်ကုန်တွေဟာ ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ ကာကွယ်ရေးလုပ်ငန်းသုံး အခြေခံအဆောက်အအုံရဲ့ အဓိက အုတ်မြစ်တွေဖြစ်ပြီး ဂျက်အင်ဂျင်တွေ၊ ဒုံးပျံလမ်းညွှန်စနစ်တွေ၊ အဆင့်မြင့် ကွန်ပျူတာတွေ၊ ရေဒါစနစ်တွေ၊ အဆင့်မြင့်အလင်းပြန်ကိရိယာတွေနဲ့ လုံခြုံတဲ့ ဆက်သွယ်ရေးပစ္စည်းတွေအတွက် အဓိက အစိတ်အပိုင်းတွေဖြစ်ပါတယ်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက အခုလိုမရှိမဖြစ်လိုအပ်တဲ့ ပစ္စည်းတွေအတွက် နိုင်ငံခြားအရင်းအမြစ်တွေ၊ အထူးသဖြင့် ရန်သူနိုင်ငံတွေအပေါ် များစွာ မှီခိုနေရတာကြောင့် စီးပွားရေးနဲ့ ကာကွယ်ရေးကဏ္ဍဟာ ထောက်ပံ့ရေးကွင်းဆက် ပြတ်တောက်မှုတွေနဲ့ စီးပွားရေးအရ အတင်းအဓမ္မခြိမ်းခြောက်မှုတွေကို ကြုံတွေ့နေရပါတယ်” ဟု အိမ်ဖြူတော်က ပြောခဲ့သည်။
တရုတ်နိုင်ငံ၏ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ပါဝင်ပတ်သက်မှုသည် ရှင်းလင်းစွာ ပေါ်လွင်ခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် တိုင်းရင်းသားအုပ်စုအမျိုးမျိုးတို့သည် ရှမ်းပြည်နယ်တွင် ဆယ်စုနှစ်များစွာကြာ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့် သို့မဟုတ် လွတ်မြောက်ရေးရှာဖွေရာတွင် နယ်မြေဒေသကြီးများကို သိမ်းပိုက်ရရှိခဲ့ပြီး အချို့မှာ မြေရှားသတ္တုများ၏ ကြွယ်ဝသော သတ္တုကြောများကို ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည်။ တရုတ်သည် ရှမ်းပြည်နယ်၏ အဓိကမြို့ဖြစ်သော လားရှိုးကို သိမ်းပိုက်ထားသည့် ကိုးကန့်တိုင်းရင်းသားတပ်ဖွဲ့ မြန်မာအမျိုးသားဒီမိုကရက်တစ်မဟာမိတ်တပ်မတော် (MNDAA) ကို ဆုတ်ခွာရန်နှင့် စစ်ကောင်စီနှင့် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး သဘောတူညီချက်ရရှိရန် တွန်းအားပေးနိုင်ခဲ့သည်။
“အခု ရှမ်းပြည်နယ် အရှေ့ပိုင်းက တောင်ကုန်းတွေပေါ်မှာ တရုတ်သတ္တုတူးဖော်သူတွေက တူးဖော်ဖို့အတွက် သတ္တုသိုက်အသစ်တွေကို ဖွင့်နေပါတယ်” ဟု ဇွန်လတွင် ရိုက်တာသတင်းဌာနက ဖော်ပြခဲ့ပြီး သတင်းအရင်းအမြစ်နှစ်ခုစလုံးသည် ထိုသတ္တုတွင်းများထဲမှ တစ်ခုတွင် လုပ်ကိုင်နေသူများဖြစ်ကြသည်။
“ရင်းမြစ်တွေရဲ့ ပြောကြားချက်အရ အနည်းဆုံး လူ ၁၀၀ ဟာ နေ့ရောညပါ အလှည့်ကျ တာဝန်ထမ်းဆောင်နေပြီး တောင်ကုန်းတွေကို တူးဖော်ကာ ဓာတုပစ္စည်းတွေသုံးပြီး သတ္တုတွေ ထုတ်ယူနေပါတယ်” ဟု ဆိုသည်။
“တရုတ်က စစ်ကောင်စီကို ထောက်ပံ့နေပေမဲ့ တကယ်တမ်း ရှမ်းပြည်နယ်က အဲဒီသတ္တုတွင်းတွေကို တရုတ်နဲ့ စီးပွားရေးဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက်တွေကို အပြန်အလှန် လက်နက်နဲ့ အခြားအကူအညီတွေအတွက် ရယူနေတဲ့ အားကောင်းတဲ့ ဝတပ်ဖွဲ့ (UWSA) က ထိန်းချုပ်ထားတာပါ” ဟု ရိုက်တာသတင်းဌာနက ဖော်ပြသည်။
မြန်မာနိုင်ငံရှိ ဝတပ်ဖွဲ့များသည် ရှမ်းပြည်နယ်နှင့် တရုတ်နယ်စပ်ရှိ တောင်တန်းများတွင် အမြတ်အစွန်းများသော ဘိန်းစိုက်ပျိုးသည့် ဇုန်များကိုလည်း ကြီးစိုးထားသည်။ KIA က သတ္တုတွင်းအချို့ကို သိမ်းပိုက်ပြီးနောက် မြေရှားသတ္တုများ ရှားပါးလာမည်ဖြစ်ပြီး ဈေးနှုန်းများ မြင့်တက်လာမည်ဟု တရုတ်က ခန့်မှန်းခဲ့သည်။ ၎င်းမှာ ဧပြီလတွင် တရုတ်က အမေရိကန်သို့ သန့်စင်ပြီးသား မြေရှားသတ္တုများ တင်ပို့မှုကို ပိတ်ပင်ရသည့် အကြောင်းရင်း၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖြစ်လာပုံရသည်။
မြန်မာစစ်တပ်သည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၊ အိန္ဒိယ၊ တရုတ်၊ လာအို၊ ထိုင်းနိုင်ငံများနှင့် ထိစပ်နေသည့် နယ်စပ်တစ်လျှောက်ရှိ ကချင်၊ ကိုးကန့်၊ ရှမ်း၊ တအာင်း၊ ကရင်၊ မွန်၊ ကရင်နီ၊ ရခိုင်နှင့် အခြားတိုင်းရင်းသား လူနည်းစု လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များစွာနှင့် ဖြစ်ပွားနေသည့် တိုက်ပွဲများအတွင်း ပိတ်မိနေသည်။ တရုတ်ကတော့ ရှားပါးမြေသတ္တု ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများကို ကာကွယ်ရန် မြန်မာနိုင်ငံထဲသို့ တရုတ်လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့များအား ဝင်ရောက်ခွင့်ပြုရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း စစ်ဆင်ရေးများကို ကွပ်ကဲသည့် စစ်ဗိုလ်ချုပ်များက ထိုအဆိုပြုချက်ကို ပယ်ချခဲ့သည်။
တစ်ချိန်တည်းမှာပင် အမေရိကန်နှင့် စစ်ကောင်စီအကြား ဆက်ဆံရေးမှာ ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် ဦးဆောင်သည့် အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် (NLD) ၏ ရွေးကောက်ခံအစိုးရကို ဖြုတ်ချခဲ့သည့် စစ်တပ်၏ အာဏာသိမ်းမှုကြောင့် တင်းမာနေသည်။
ဇွန်လတွင် ထရန့်က “ပြည်ပအကြမ်းဖက်သမားများ” နှင့် အခြားပြဿနာများမှ ကာကွယ်ရန်ဟုဆိုကာ မြန်မာနှင့် အခြား ၁၁ နိုင်ငံမှ နိုင်ငံသားများ အမေရိကန်သို့ ဝင်ရောက်ခွင့်ကို ပိတ်ပင်ခဲ့သည်။
“ကျွန်တော်တို့ကို ထိခိုက်နစ်နာစေချင်တဲ့သူတွေကို ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံထဲကို ဝင်ရောက်ခွင့်ပြုမှာ မဟုတ်ပါဘူး” ဟု ထရန့်က ထိုအချိန်က ပြောခဲ့သည်။
စစ်ကောင်စီအနေဖြင့် တရုတ်၏ လက်နက်များ၊ ငွေကြေးနှင့် သံတမန်ရေးအရ ထောက်ပံ့မှုများအပေါ် မှီခိုနေသော်လည်း ယခုအခါ အမေရိကန်နှင့် ပိုမိုကောင်းမွန်သော ဆက်ဆံရေးအတွက် မျှော်မှန်းလာပုံရသည်။ ထရန့်နှင့် ဆက်ဆံရေးတိုးတက်လာပါက ဆင်းရဲပြီး သယံဇာတကြွယ်ဝသည့် နိုင်ငံအနေဖြင့် နိုင်ငံတကာရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများကို ဆွဲဆောင်နိုင်မည်ဖြစ်ပြီး တိုင်းရင်းသားများနှင့် ဒီမိုကရေစီလိုလားသော တော်လှန်ရေးတပ်ဖွဲ့များ ရရှိထားသည့် အောင်မြင်မှုများကို ပြန်ရယူနိုင်စေမည်ဟု ယုံကြည်ပုံရသည်။
အမေရိကန်က ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်အများစုဖြစ်သည့် နိုင်ငံအပေါ် ၎င်း၏ တင်းမာသော ရပ်တည်ချက်ကို လျော့ပါးလာနိုင်သည့် လက္ခဏာများ ရှိနေသည်။ ဇူလိုင်လအစောပိုင်းတွင် ထရန့်က မြန်မာ၏ အုပ်ချုပ်သူ စစ်ခေါင်းဆောင် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်ထံ စာရေးသားပေးပို့ခဲ့ပြီး မြန်မာနိုင်ငံမှ သွင်းကုန်များအပေါ် အမေရိကန်က အခွန် ၄၀% သို့ တိုးမြှင့်လိုက်ကြောင်း အသိပေးခဲ့သည်။
International Crisis Group မှ Richard Horsey က “ဒါက မင်းအောင်လှိုင်နဲ့ စစ်အစိုးရကို အမေရိကန်က အသိအမှတ်ပြုတယ်ဆိုတာကို ကျွန်တော် ပထမဆုံး အများပြည်သူသိအောင် ပြသလိုက်တာ ဖြစ်ပါတယ်” ဟု ပြောခဲ့ကြောင်း သိရသည်။
မင်းအောင်လှိုင်ကလည်း ထရန့်ကို ချီးကျူးပြီး စီးပွားရေးဆက်ဆံမှုများကို ပုံမှန်ဖြစ်စေရန် တောင်းဆိုသည့် စာတစ်စောင်ဖြင့် ပြန်လည်တုံ့ပြန်ခဲ့သည်။ အပြန်အလှန်အားဖြင့် အာဏာသိမ်းသူ စစ်ခေါင်းဆောင်က မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့် အမေရိကန်ကုန်ပစ္စည်းများအပေါ် ၈၈% ရှိသော သွင်းကုန်ခွန်ကို သုည ရာခိုင်နှုန်းမှ ၇% ကြားသို့ လျှော့ချပေးမည်ဟု ပြောခဲ့သည်။
“မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် ချမှတ်ထားတဲ့ စီးပွားရေးပိတ်ဆို့မှုတွေကို ပြန်လည်စဉ်းစားပြီး ဖြေလျှော့ပေးစေချင်ပါတယ်၊ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒါတွေက နှစ်နိုင်ငံနဲ့ ပြည်သူတွေရဲ့ ဘုံအကျိုးစီးပွားနဲ့ သာယာဝပြောမှုကို အဟန့်အတားဖြစ်စေလို့ပါ” ဟု မင်းအောင်လှိုင်က ပြောခဲ့သည်။
နှစ်ပတ်အကြာ ဇူလိုင်လ ၂၄ ရက်တွင် အမေရိကန်ဘဏ္ဍာရေးဌာန၏ နိုင်ငံခြားပိုင်ဆိုင်မှုထိန်းချုပ်ရေးရုံး (Office of Foreign Assets Control) က နည်းပညာနှင့် အခြားစီးပွားရေးလုပ်ငန်းများတွင် ပါဝင်ပတ်သက်သည့် စစ်တပ်ထောက်ခံသူ သြဇာရှိသည့် ပုဂ္ဂိုလ်အချို့အပေါ် ပိတ်ဆို့မှုများကို ရှင်းပြခြင်းမရှိဘဲ ရုပ်သိမ်းခဲ့သည်။
မင်းအောင်လှိုင်က စစ်ကောင်စီ၏ အလွဲသုံးစားမှုများကို ဝေဖန်ဖော်ပြပြီး တော်လှန်ရေး အင်အားစုများ၏ အနိုင်ရမှုများကို ပြည်သူများအား သတင်းဖော်ပြခဲ့သည့် အမေရိကန်အစိုးရရန်ပုံငွေဖြင့် ထုတ်လွှင့်သော အမေရိကန်အသံ (Voice of America) နှင့် အာရှအသံ (Radio Free Asia) တို့၏ မြန်မာဘာသာအစီအစဉ်များအပေါ် ထရန့်က ဖျက်သိမ်းပေးခဲ့သည့်အတွက်လည်း ကျေးဇူးတင်ကြောင်း ဖော်ပြခဲ့သည်။
သို့သော်လည်း အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနသည် မြန်မာနိုင်ငံကို ပြည်တွင်းစစ်ထဲသို့ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် တွန်းပို့ခဲ့ပြီး နှစ်ဖက်စလုံးမှ ထောင်ပေါင်းများစွာ သေဆုံးစေခဲ့သည့် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်၏ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်သည့် အုပ်ချုပ်မှုကြောင့် ၎င်းအပေါ် ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုများကို ဆက်လက်ထားရှိဆဲဖြစ်သည်။
Reference – Richard S Ehrlich, Asia Times
ပုံစာ – ရှမ်းပြည်နယ်အတွင်းမှ မြေရှားသတ္တု တူးဖော်သည့်နေရာတစ်ခု။ (ဓာတ်ပုံ- X Screengrab)
#ဘာသာပြန်ဆောင်းပါး #ThanLwinKhetNews
